«Παράθυρο» για διεξαγωγή δημοψηφίσματος άνοιξε ο κ. Αλέξης Τσίπρας στην περίπτωση που η συμφωνία με τους εταίρους περιλαμβάνει μέτρα που παραβιάζουν την λαϊκή εντολή που έχει λάβει η κυβέρνηση. Πως όμως θα γίνει το δημοψήφισμα και πόσο θα κοστίζει στα δημόσια ταμεία;
Το πλαίσιο αυτού του τρόπου προσφυγής στην λαϊκή ετυμηγορία περιγράφεται από τις παραγράφους 3 και 4 του Συντάγματος οι οποίες εξειδικεύτηκαν από το νόμο 4023/2011 («Διεύρυνση της άμεσης και συμμετοχικής δημοκρατίας με την διενέργεια δημοψηφίσματος») που ψήφισε η κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου τον Οκτώβριο του 2011. Σύμφωνα μάλιστα με την έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου που συνόδευε εκείνο το νομοσχέδιο, το κόστος για την διεξαγωγή δημοψηφίσματος εκτιμάται στα 110.000.000 ευρώ.
Σύμφωνα λοιπόν με τις υφιστάμενες διατάξεις η κυβέρνηση έχει δύο επιλογές. Να προωθήσει την επιτευχθείσα συμφωνία σε δημοψήφισμα:
– ως «κρίσιμο εθνικό θέμα»
– ή ως «σοβαρό κοινωνικό ζήτημα»
– Κρίσιμο εθνικό θέμα: Απαραίτητη συμμετοχή 40% για δεσμευτικό αποτέλεσμα
Στην περίπτωση που η συμφωνία χαρακτηριστεί «κρίσιμο εθνικό θέμα» η προκήρυξη του δημοψηφίσματος γίνεται με Προεδρικό Διάταγμα (Π.Δ). Το Διάταγμα εγκρίνεται από το υπουργικό συμβούλιο και στην συνέχεια οι βουλευτές αποφασίζουν για το αν συμφωνούν ή όχι με την διενέργεια δημοψηφίσματος με ψηφοφορία που απαιτεί την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού (151). Το δημοψήφισμα διεξάγεται εντός 30 ημερών από την δημοσίευση του Π.Δ σε κάθε εκλογική περιφέρεια. Ως ημέρα διεξαγωγής ορίζεται η Κυριακή ενώ η ψηφοφορία αρχίζει στις 7.00 και ολοκληρώνεται στις 19.00 της ίδιας ημέρας. Το αποτέλεσμα δημοψηφίσματος για κρίσιμο εθνικό θέμα είναι δεσμευτικό όταν στην ψηφοφορία λάβει μέρος τουλάχιστον το 40% όσων έχουν εγγραφεί στους εκλογικούς καταλόγους.
– Σοβαρό κοινωνικό ζήτημα: Απαραίτητη συμμετοχή 50% για δεσμευτικό αποτέλεσμα
Στην περίπτωση που η συμφωνία χαρακτηριστεί σοβαρό κοινωνικό ζήτημα τότε κατατίθεται στην Ολομέλεια ως απλό νομοσχέδιο και ακολουθεί τις τυπικές διαδικασίες συζήτησης και ψήφισης. Εάν ψηφιστεί τότε ακολουθεί η δεύτερη διαδικασία. Συγκεκριμένα 120 βουλευτές καταθέτουν πρόταση για διενέργεια δημοψηφίσματος η οποία για να εγκριθεί απαιτεί την σύμφωνη γνώμη τουλάχιστον 180 βουλευτών.
Να σημειωθεί πως και στις δύο περιπτώσεις το ερώτημα ή τα ερωτήματα, στα οποία καλείται να αποφασίσει ο ψηφοφόρος, αποτελεί αντικείμενο απόφασης της Ολομέλειας της Βουλής με την οποία γίνεται δεκτή η πρόταση για το δημοψήφισμα.