Το γεγονός, λοιπόν, ότι θα είχε να κάνει με πρωτάρηδες τεχνοκράτες δεν πρέπει να διέφυγε της προσοχής του καθηγητή του Χάρβαρντ Γκράχαμ Άλισσον όταν πήρε τον Θουκυδίδη παραμάσχαλα και διέσχισε τις πύλες του Λευκού Οίκου.
Βλέπετε ακόμα και αν ο πρόεδρος θεωρεί ως πολυτέλεια τον χρόνο του διαβάσματος, φαίνεται πως στο Administration το έχουν ρίξει στην μελέτη το τελευταίο διάστημα. Στο νέο τεύχος του EThe Magazine του EleftherosTypos.gr, ανοίγουμε αυτόν τον ομολογουμένως πρωτοφανή «ελληνικό φάκελο»…
Ο κ. Άλλισον είχε κυριολεκτικά κληθεί να παραδώσει ένα ιδιαίτερο μάθημα στα μέλη του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας με αντικείμενο την γνωστή σύγκρουση που ξέσπασε ανάμεσα στην Αθήνα και την Σπάρτη κατά την περίοδο του Πελοποννησιακού Πολέμου.
Υπήρχε βεβαίως λόγος που τα μέλη της κυβέρνησης δεν ήθελαν να πιαστούν αδιάβαστοι, καθώς την προηγούμενη Τετάρτη έφτασε στην Ουάσινγκτον αντιπροσωπεία από το Πεκίνο για να προβεί σε συνομιλίες που αφορούν τις διμερείς σχέσεις σε θέματα ασφάλειας και διπλωματίας. Βασικός στόχος του διαλόγου είναι να αποφευχθεί μια μελλοντική σύγκρουση ανάμεσα στις δύο μεγάλες δυνάμεις μέσω της εμβάθυνσης της επικοινωνίας αλλά και την δημιουργία ενός κατάλληλου πλαισίου που θα συμβάλει στην άμβλυνση των αντικρουόμενων συμφερόντων και των επακόλουθων προστριβών.
Ο Θουκυδίδης βεβαίως είναι ένας από τους αγαπημένους συγγραφείς των απανταχού διεθνολόγων και σίγουρα υπάρχουν πολλά μαθήματα που αντηχούν μέχρι και σήμερα στο νέο γεωπολιτικό ανταγωνισμό που ξεδιπλώνεται ανάμεσα στην Ουάσινγκτον και το Πεκίνο. Στο πρόσφατο βιβλίο, όμως, του καθηγητή Άλλισον υπάρχει ένας συγκεκριμένος όρος που φαίνεται ότι στοιχειώνει τους κυβερνητικούς τεχνοκράτες της αμερικανικής πρωτεύουσας. Και αυτό γιατί θέλουν να αποφύγουν με κάθε τρόπο να πέσουν στην «παγίδα του Θουκυδίδη».
Σε μόλις τρεις προτάσεις ο Αμερικανός καθηγητής αναλύει τους λόγους που οδήγησαν σε έναν από τους πιο μεγάλους πολέμους που άλλαξαν το ρου της αρχαιότητας. «Αυτό που κατέστησε τον πόλεμο αναπόφευκτο ήταν η αύξηση της Αθηναϊκής ισχύς και ο επακόλουθος φόβος που αυτή προκαλούσε στην Σπάρτη». Κατά τον ίδιο τρόπο, ο κ. Άλλισον προειδοποιεί πως εμφανίζεται μια παρόμοια δυναμική στις σύγχρονες αμερικανοκινεζικές σχέσεις.
Ο Τακτικιστής και ο Τρελός Σκύλος
Ο Θουκυδίδης βεβαίως είναι ένας από τους αγαπημένους συγγραφείς για δύο από τους πιο μελετηρούς μαθητές της κυβέρνησης Τραμπ. Ο Σύμβουλός Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ Μακμάστερ, ο οποίος φέρει και το προσωνύμιο του τακτικιστή, έχει αποκαλέσει το έργο του Θουκυδίδη ως ένα από τα σημαντικότερα κείμενα στρατηγικής. Μάλιστα στο παρελθόν τον έχει διδάξει στους μαθητές του, ενώ έχει χρησιμοποιήσει επανειλημμένα και αποσπάσματα από τα βιβλία του αρχαίου Έλληνα σε ομιλίες και άρθρα που έχει δημοσιεύσει.
Αλλά ο νυν υπουργός άμυνας που είναι γνωστός ως και ο «Τρελός Σκύλος» από την θητεία του ως στρατηγός φαίνεται πως είναι αυτός που μπορεί ανά πάση στιγμή να αναγνωρίσει οποιοδήποτε γνωμικό ή απόσπασμα του Θουκυδίδη. Όπως μάλιστα είπε χαρακτηριστικά ο τέως υπουργός Άμυνας Γουίλιαμ Κοέν στην Γερουσία, «ο Στρατηγός Μάτις είναι πιθανώς το μοναδικό άτομο που όταν ακούσει την έκφραση η «παγίδα του Θουκυδίδη» δεν θα χρειαστεί να πάει στην Βικιπαίδεια για να δει τι σημαίνει».
Στο τελευταίο διάστημα, τόσο ο Μάτις όσο και ο Μακμάστερ έχουν χρησιμοποιήσει την «διάγνωση» του Θουκυδίδη για να εξηγήσουν τους τρεις βασικούς λόγους που οδηγούν τα έθνη στην σύγκρουση. «Οι άνθρωποι πολεμούν σήμερα για τους ίδιους βασικούς λόγους που είχε διαπιστώσει ο Θουκυδίδης πριν από 2.500 χρόνια: φόβος, τιμή και συμφέρον» είχε γράψει ο Μακμάστερ σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στην New York Times.
Από την πλευρά του, ο Μάτις δεν φαίνεται να πιστεύει ότι η Αμερική και η Κίνα βρίσκονται σε τροχιά σύγκρουσης. Ωστόσο υποστηρίζει πως η Αμερική πρέπει να διατηρήσει το στρατιωτικό προβάδισμα προκειμένου να επιτρέπει στους διπλωμάτες της να διαπραγματεύονται με τους Κινέζους από θέση ισχύος.
Ο Άνθρωπος Μυστήριο
Ιδιοφυής; Παρανοϊκός ή μήπως η αλήθεια βρίσκεται κάπου στην μέση; Είναι όντως γεγονός ότι έχει χυθεί άπλετο μελάνι σε μια προσπάθεια να αναλυθεί η φιλοσοφία και ο τρόπος σκέψης του. Πάντως ο Στηβ Μπανον, ο υπερσυντηρητικός σύμβουλος του Ντόναλντ Τραμπ, εξακολουθεί να παραμένει ένας άλυτος γρίφος που εξάπτει την φαντασία των διαφόρων σχολιαστών της ειδησεογραφίας. Ακόμα και οι πιο σκληροί επικριτές του αναγνωρίζουν την μεθοδικότητα και την οργάνωση του, την οποία συνδυάζει με την σκληρή μελέτη. Θεωρείται άριστος γνώστης της ιστορίας, την οποία θεωρεί όπως και ο Θουκυδίδης ότι επαναλαμβάνεται κυκλικά, ενώ φαίνεται να έχει ιδιαίτερη αδυναμία στην Σπάρτη στην οποία θαυμάζει την απαράμιλλη πειθαρχία της.
Ο Ρωμιός στο Τιμόνι του ΝΑΤΟ
Φαίνεται πως η αγάπη για την μελέτη της αρχαίας ελληνικής γραμματείας είναι διάχυτη στους Αμερικανούς που υπηρετούν σε καίρια διπλωματικά και στρατιωτικά πόστα. Πόσον μάλλον όταν αυτοί έχουν και ελληνική καταγωγή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο ελληνοαμερικανός πρώην ανώτερος στρατιωτικός διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων στην Ευρώπη ναύαρχος Τζέιμς Σταυρίδης, ο οποίος συχνά επικαλείται παραδείγματα από την αρχαιοελληνική πολεμική ιστορία και ιδιαίτερα από την Ναυμαχία της Σαλαμίνας.
Τραμπ και Κίνα
Όσον αφορά τον ίδιο τον Ντόναλντ Τραμπ δεν υπάρχουν μέχρι στιγμής στοιχεία που να πιστοποιούν ακόμα και αν απλώς γνωρίζει το όνομα του Θουκυδίδη. Παρόλο, όμως, που μπορεί να μην τον έχει διαβάσει ή ακόμα και να τον γνωρίζει, υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι οι δύο τους θα τα πήγαιναν πολύ καλά.
Ο Θουκυδίδης θεωρείται στις διεθνείς σχέσεις ως ο ιδεολογικός πατέρας της σχολής των ρεαλιστών, η οποία υποστηρίζει πως τα κράτη ενεργούν περισσότερα στην βάση του ωμού εθνικού συμφέροντος παρά σύμφωνα με ιδεολογικές ή άλλους είδους αρχές και αξίες (το νέο σλόγκαν «Πρώτα η Αμερική» ίσως να σας θυμίζει κάτι).
Με λίγα λόγια ο Θουκυδίδης θεωρείται ο πατέρας της ρεαλπολιτίκ. Αυτή η οπτική αντικατοπτρίζεται τέλεια στον περίφημο Διάλογο των Μηλίων, όπου ο Αθηναίος απεσταλμένος διατείνεται ότι «στον πραγματικό κόσμοι οι ισχυροί κάνουν ότι θέλουν, και οι αδύναμοι υπομένουν αυτά που χρειάζονται».
Αν ο Τραμπ, όμως, βρεθεί αντιμέτωπος με την ιστορική «παγίδα του Θουκυδίδη» δεν γνωρίζουμε πως θα αποφασίσει να αντιδράσει. Μια σειρά ανωτέρων Αμερικανών αξιωματούχων διαμαρτύρονται ότι η ενσωμάτωση της Κίνας στην δυτική αρχιτεκτονική του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος δεν κατάφερε να ανακόψει την ραγδαία άνοδο της μαζί με τις απειλές που αυτή επιφέρει.
Ωστόσο η πολιτική Τραμπ προς την Κίνα φαίνεται πως είναι ακόμα υπό διαμόρφωση. Μέχρι στιγμής ο νέος πρόεδρος δεν φαίνεται διατεθειμένος να υλοποιήσει τις προεκλογικές ριζοσπαστικές προτάσεις του που έκαναν λόγο για καταγγελίες στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου αλλά και για την επιβολή δασμών στα κινεζικής προέλευσης προϊόντα.
Μια σύγκρουση ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα θα ήταν μια παγκόσμια καταστροφή. Για τον καθηγητή Άλλισον ένα τέτοιο σενάριο είναι πέρα για πέρα αληθινό, αν και, όπως εξηγεί, όχι αναπόφευκτο. Κατά την πρόσφατη επίσκεψη του στην Δυτική Πτέρυγα του Λευκού Οίκου άφησε πίσω ορισμένα αντίτυπα από το πρόσφατο βιβλίο του «Μπορεί η Αμερική και η Κίνα να Δραπετεύσουν από την Παγίδα του Θουκυδίδη;». Το βιβλίο του εντοπίζει 16 παρόμοια ιστορικά παραδείγματα. Από αυτά 12 κατέληξαν σε πόλεμο, ενώ τα άλλα 4 επιλύθηκαν ειρηνικά.
Ο καθηγητής ελπίζει ότι θα μάθουμε από τα τέσσερα τελευταία και όπως άλλωστε συνηθίζει να λέει γράφει ιστορία για να βοηθήσει τους σύγχρονους διαμορφωτές της να αποφύγουν τις παγίδες του παρελθόντος.
Όπως άλλωστε θα το έλεγε και ο ίδιος ο Θουκυδίδης «θα είμαι ικανοποιημένος αν το έργο μου κριθεί ωφέλιμο από όσους θεωρήσουν να έχουν ακριβή γνώση των γεγονότων που συνέβησαν και εκείνων που θα συμβούν στο μέλλον, τα οποία με δεδομένη την ανθρώπινη κατάσταση θα είναι όμοια ή παραπλήσια».
Γράφει ο Πέτρος Κασφίκης