Ποια η μεγάλη δωρεά του Μεγάλου Αλεξάνδρου για τον Ηφαιστίωνα στην Αμφίπολη;
Αποστομωτική απάντηση σε όλους όσοι, είτε απαξίωναν συνολικά το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης, είτε το χρονολογούσαν σε περίοδο πολύ μεταγενέστερη από την Μακεδονική έδωσαν οι κύριοι υπεύθυνοι της ανασκαφής με ομιλίες τους σε εκδήλωση που διοργάνωσε το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης την Τετάρτη 30 Σεπτεμβρίου με τίτλο «Ερευνώντας τον Τύμβο Καστά Αμφίπολης: 2012-2014».
Χρησιμοποιώντας ως αδιάψευστα τεκμήρια ορισμένα κρίσιμα νέα δεδομένα, κατ” αρχήν η επικεφαλής της ανασκαφής, η αρχαιολόγος κυρία Κατερίνα Περιστέρη, κυρίως όμως ο αρχιτέκτονας κ. Μιχάλης Λεφαντζής, αποκάλυψαν ότι ο Τύμβος είναι έργο του Δεινοκράτους, του τελευταίου τετάρτου του 4ου προ Χριστού αιώνα -όπως, άλλωστε, ανέκαθεν υποστήριζαν.
Ο Δεινοκράτης (ή Στασικράτης) υπήρξε στενός συνεργάτης του Αλεξάνδρου, θεωρείται ένας από τους πιο σπουδαίους αρχιτέκτονες της αρχαιότητας -και οπωσδήποτε της ελληνιστικής εποχής.
Ανέλαβε το έργο στην Αμφίπολη κατ” επιθυμία και εντολή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος θέλησε με διάφορα ηρώα ανά τον κόσμο να τιμήσει τον αδελφικό του φίλο, πιστό συνοδοιπόρο και συμπολεμιστή Ηφαιστίωνα, επιβάλλοντας, μάλιστα, τη λατρεία του περίπου ως ημίθεου.
Αξίζει να σημειωθεί, πως τις τελευταίες ώρες έχουν προκαλέσει απίστευτο σάλο οι δηλώσεις και τα υπονοούμενα Περιστέρη για την «περίεργη» αυτή φιλία Μεγάλου Αλεξάνδρου-Ηφαιστίωνα.
Τα πιο εντυπωσιακά από τα ευρήματα που δημοσιοποίησαν για πρώτη φορά το βράδυ της Τετάρτης στη Θεσσαλονίκη οι εκπρόσωποι της ανασκαφικής ομάδας ήταν, οπωσδήποτε, τα εγχάρακτα μονογράμματα του Αντιγόνου του Μονόφθαλμου (382-301 π.Χ.) ο οποίος παρέλαβε το έργο αμέσως μετά την αποπεράτωσή του, καθώς και επιγραφές με το όνομα του Ηφαιστίωνα. Τα σημάδια αυτά, τα οποία βρέθηκαν σε διάφορα σημεία μέσα και έξω από το ταφικό μνημείο αποκλείουν οριστικά οποιαδήποτε άλλη χρονολόγησή του πέραν της Μακεδονικής περιόδου.
Ένα από τα αρχαιολογικά παράδοξα που επεσήμανε στην, εκτός προγράμματος, αλλά καθηλωτική ομιλία του ο αρχιτέκτων Μιχάλης Λεφαντζής, ήταν ότι μία από τις επιγραφές που πιστοποιούσε το «συμβόλαιο» εν ονόματι του Ηφαιστίωνα, βρισκόταν σε κοινή θέα, κοντά στον Λέοντα της Αμφιπόλεως, τα τελευταία 80-90 χρόνια. Κανείς, ποτέ δεν παρατήρησε την ανάγλυφη αναφορά στον Μακεδόνα χιλίαρχο, η οποία ανέμενε τον κ. Λεφαντζή να αναδείξει την τεράστια σημασία της.
Φυσικά, υπό το φως των νέων στοιχείων, η θεωρία ότι το ίδιο το ογκώδες και επιβλητικό μαρμάρινο λιοντάρι της Αμφίπολης αρχικά βρισκόταν στην κορυφή του Τύμβου, επιβεβαιώνεται. Υπενθυμίζεται ότι την άποψη αυτή έχει επανειλημμένως προτείνει ο Μιχάλης Λεφαντζής, τεκμηριώνοντάς την με υπολογισμούς και λεπτομερείς αναπαραστάσεις, ξεσηκώνοντας έντονες αντιδράσεις εντός της αρχαιολογικής κοινότητας.
Συνοπτικά και ενώ αναμένεται στο προσεχές μέλλον, πλέον με ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον, η ολοκληρωμένη επιστημονική ανακοίνωση της ανασκαφικής ομάδας, ο Τύμβος Καστά θεωρείται ενιαίο ταφικό σύνολο, που αποτελείται από το ταφικό μνημείο, τον Λέοντα και τον περίβολο, το οποίο κατασκευάστηκε επί τούτου από τον Δεινοκράτη στη βάση μιας προϋπάρχουσας νεκρόπολης, την οποίαν περιέκλεισε σε έναν πρωτοφανών για την εποχή του διαστάσεων κύκλο («ελλειψοειδούς σχήματος» στην πραγματικότητα κατά τον κ. Λεφαντζή).
Το μνημείο ήταν αφιερωμένο σε έναν αφηρωισμένο ή και αποθεωμένο ήρωα, υπείχε ρόλο λατρευτικού τόπου και ήταν εντελώς ανοιχτό, με ελεύθερη πρόσβαση σε όσους τιμούσαν την μνήμη του Ηφαιστίωνα έως τον 2ο π.Χ. αιώνα.
Τότε οι Μακεδόνες αποφάσισαν να λάβουν έκτακτα μέτρα προστασίας του μνημείου από βανδαλισμούς και έτσι πρόσθεσαν τη μαρμάρινη θύρα πριν από τον καθαυτό ταφικό χώρο, ενώ αργότερα προχώρησαν και στην πλήρη επίχωσή του, προκειμένου να το προστατεύσουν -αφού όμως είχε συληθεί αγρίως.